ELEMENTLER HİDROJEN-HELYUM-LİTYUM-BERİLYUM NEDİR ?
 |
| ELEMENTLER HİDROJEN-HELYUM-LİTYUM-BERİLYUM NEDİR ? |
HİDROJEN
Hidrojen element sembolü H olan,
1 atom sayılı ametaldir. Standart sıcaklık ve basınç altında renksiz, kokusuz,
metalik olmayan, tatsız, oldukça yanıcı ve H2 olarak bulunan bir diatomik gazdır. 1.00794 g/mol'lük atomik kütlesi ile tüm
elementler arasında en hafif elementtir. Periyodik cetvelde sol üst köşede yer
alır.
Hidrojen, evrenin kütlesinin %75'ni
oluşturan ve evrende en çok bulunan elementtir. Ana hatta
bulunan yıldızların çoğunluğu plazma halinde olan
hidrojenden oluşur. Elementel hidrojen dünyada az bulunur.
Endüstride metan gibi hidrokarbonlardan üretilebildiği
gibi, pahalı olsa da suyun elektrolizinden de üretilebilir.
Hidrojenin Atom Yapısı
1
proton ve 1 elektrondan oluşan hidrojen atomu, basit atomik yapısı, ışık emilim
ve yayma spekturumu sayesinde atomik yapının geliştirilmesinde önemli rol
oynamıştır. Hidrojen molekülünün ve ona karşılık gelen H2+ katyonu basit
yapısı kimyasal bağların doğası hakkında önemli bilgiler vermiştir.
HELYUM
Helyum element sembolü He olan,
2 atom sayılı bir gazdır. Periyodik cetvelin birinci
periyot 8A grubunda yer alır. Hidrojenden sonra
en hafif gazdır. Renksiz, kokusuz olmakla beraber soy gaz olduğu için tepkimeye
girmez ve bu yüzden eylemsizdir. Soy gazların son
yörüngelerindeki elektron sayısı o yörüngenin maksimum elektron
bulundurma kapasitesi kadardır, yani o yörünge ne kadar elektron alabiliyorsa o
kadar olur. Her elementte de olduğu gibi, helyumda da ilk elektron yörüngesinin
maksimum alabildiği elektron ikidir. Bu doğrultuda helyum, soy gazlar kuralına
uyan bir gazdır. Bağıl atom kütlesi ise 4,0026'tır. Oda sıcaklığında
gazdır ve gaz dışında başka hallerde görmek doğal koşullarda imkansızdır;
çünkü erime noktası -272,05 °C ve kaynama noktası -268,785 °C'dir.
Ancak laboratuvar koşullarında sağlanabilen sıcaklıklarda katı ve sıvı halinde
görebilir. Bu sıcaklıklar mutlak sıfır'a çok yakın olduklarından dolayı
laboratuvar koşullarında sağlamak bile çok zordur. Yoğunluğu ise
0,1785 g/l'dir, yani havadan daha hafiftir, bu yüzden de sıcak hava
balonlarında ve zeplinlerde kullanılmaktadır. Hidrojen daha hafiftir,
ancak hidrojen yanıcı bir madde olduğu için artık pek kullanılmamakta ve yerini
Helyum'a bırakmaktadır.
Helyumun İnsan Sesini
İnceltmesi Hakkında
Sesin
helyum içinde daha hızlı hareket etmesinden kaynaklanmaktadır. Bunun sebebi de
gazlar içindeki sesin hızının, gazın yoğunluğunun karekökünün ters orantılı
olmasıdır. Helyum da havadan çok daha az yoğun bir gaz olmasından
dolayı, helyum içinde sesin hızı havadakine göre birkaç kat daha fazladır. Ses
tellerini hava yerine helyumun titreşmesi ve sesin helyum içinde daha hızlı
ilerlemesi nedeniyle, insan sesi tiz bir şekilde çıkar. Alınan helyum, tekrar
verildikten sonra bu ses incelmesi etkisini kaybeder.
LİTYUM
Lityum
element sembolü Li olan, atom
numarası 3 olan kimyasal elementtir. Periyodik tabloda 1.
grupta alkali metal olarak bulunur ve yoğunluğu en düşük
olan metaldir. Lityum doğada saf halde bulunmaz. Yumuşak ve gümüşümsü
beyaz metaldir. Havada bulunan oksijenle reaksiyona
giren lityum, lityum oksit (Li2O) oluşturur. Bu oksitlenme reaksiyonunu engellemek
için yağ içinde saklanır. Hava ve su tarafından
hızlı bir şekilde oksitlenip kararır ve lekelenir. Lityum metali
doldurulabilir pillerde ve ağırla yüksek direniş göstermesi sebebiyle
alaşım olarak hava taşıtlarında kullanılır. Li+ iyonunun nörolojik etkilerinden
dolayı, lityumlu bileşikler farmakolojik olarak sakinleştiricilerde
kullanılır.
Tıpta
Lityum tuzları bipolar
bozukluk tedavisinde, duygudurum dengeleyici olarak kullanılmaktadır.
Lityumun bu etkisi 1949 yılında Avustralyalı psikiyatr John Cade tarafından
belgelenmiştir. FDA, 1970 yılında lityumun etkili bir ilaç olarak
tanındığını duyurmuştur.
Lityumun
hem depresyon hem mani üzerinde etkisi olsa da manik dönem
üzerindeki etkisi daha belirgindir. Lityum, depresyon tedavisinde
öteki antidepresanların etkisini güçlendirmek için de
kullanılmaktadır.
Lityum, sindirilmesinin
ardından, merkezi sinir sisteminde hızla yayılır ve çeşitli nörotransmitterler ve almaçlarla etkileşir. Norepinefrin salınımını
azalttığı ve serotonin sentezini arttırdığı bilinmektedir. Mani
üzerindeki etkisini ortaya çıkaran mekanizma bilinmemektedir.
BERİLYUM
Berilyum, element sembolü
Be olan, atom numarası 4 ve periyodik tablonun 2-A grubunda yer alan
toprak alkali grubundan elementtir. Berilyum ender elementlerdendir.
Yer kabuğunda ancak %0,0006 oranında bulunur. Zengin yatakları
bulunmadığından, berilden elde edilir. Fransız kimyacısı Nicolas
Vaquelin tarafından 1798'de oksit halinde bulunmuştur.1828'de,
birbirlerinden bağımsız olarak, Friedrich Wöhler ve Antoine
Bussy tarafından elde edilmiştir.
Alüminyumdan daha
hafif, ama daha sert, erime noktası da yüksek bir element olan
berilyum, metalurjide kullanılır. Ama alüminyumdan 200 kat pahalıya
mal olması nedeniyle, kullanımı bilgisayar parçaları
ve jiroskop yapımı, uzay teknolojisi gibi birkaç özel alanla
sınırlıdır.
